piątek, 7 listopada 2025

Zmiatacz ulic

Jednokonny zmiatacz do wybrukowanej ulicy i szosy. "Inżenierja 
i Budownictwo Cywilne, Przemysłowe i Rolnicze", R. 5, nr. 14, 16 lipca 1883.

Gra w Kardynały

Gra w Kardynały.
Wygenerował Copilot. 


Kardynały
Encyklopedia Staropolska Zygmunta Glogera

Gra w drewienka jednostajnej długości, odmiennie tylko wyrabiane i różną wartość mające. Kardynał na przykład równy był 60 punktom, król 40, hetman czyli buława, belek 4 większych po 20 punktów, 8 mniejszych po 12, piłek 2 po 10, szabel 2 po 8, spisy 2 po 6, łopaty 2 po 3, chłopków 24 po 1. Skupiwszy je w ręku, lekko spuszczano na kupkę. Ten co był na ręku, piórkiem zakrzywionym tak  podnosić musiał rozmaicie wsparte drewienka, żeby żadne inne nie drgnęło, bo w takim razie tracił prawo brać więcej, a po nowemu rzuceniu drewienek zaczynał jako drugi, i tak dalej, aż pokąd nie rozebrali wszystkie. Wówczas obliczano, kto ma więcej”.
------------------------------------
Jakby ktoś jeszcze nie załapał - dzisiaj ta stara, polska gra nazywa się "Bierki".

wtorek, 4 listopada 2025

Ksiądz Adam Kopyciński

Ks. Adam Kopyciński doktor teologii, 
poseł do Sejmu Krajowego Galicji.
 

Adam Kopyciński (ur. 24 grudnia 1849 w Nowym Żmigrodzie, zm. 27 września 1914 w Gawłuszowicach) – polski duchowny katolicki, doktor teologii, poseł do Sejmu Krajowego Galicji i parlamentu wiedeńskiego, publicysta. Był synem organisty Jana Kopyto i Rozalii z Walewskich. Po ukończeniu gimnazjum w Tarnowie wstąpił w 1870 roku do Seminarium Duchownego w Tarnowie, gdzie w 1874 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Następnie pracował jako wikariusz w Przeciszowie, a później studiował teologię w Wiedniu w Frintaneum, uzyskując doktorat w 1879 roku. Po powrocie do Tarnowa w latach 1879-1890 był wykładowcą teologii pastoralnej i Pisma Świętego Starego Testamentu w tarnowskim seminarium. Od 1880 r. zaczął wydawać swe prace z zakresu homiletyki i akcji społecznej. W swoim dziele O sakramencie pokuty zawarł w nim myśli św. Alfonsa, którego teologia w tym czasie coraz powszechniej dochodziła do głosu na terenie Polski.
Był członkiem Rady Miejskiej i Powiatowej w Tarnowie. W 1883 r. wybrano go posłem na Sejm Krajowy z IV kurii okręgu Tarnów-Tuchów, a w 1885 r. posłem do parlamentu wiedeńskiego z okręgu Tarnów-Pilzno-Dąbrowa. Jako poseł zakładał kółka rolnicze oraz różne lokalne stowarzyszenia oświatowe i gospodarcze. W 1881 r. założył w Tarnowie stowarzyszenie rzemieślników chrześcijańskich "Gwiazda Tarnowska”, pierwsze w Galicji, któremu prezesował przez 10 lat. W latach 1882–1889 pracował czynnie nad organizacją oświaty, opieki społecznej oraz propagował działalność charytatywną. W 1882 r. zorganizował w Tarnowie Towarzystwo Oświaty Ludowej, którego celem było zakładanie bibliotek i czytelni dla ludu. Pełnił w nim funkcję zastępcy prezesa. Działalność Kopycińskiego i jego wypowiedzi doprowadziły do tego, że przedstawiciele ziemian galicyjskich wywarli nacisk na biskupa tarnowskiego Ignacego Łobosa, który zalecił mu zrezygnowanie z mandatu poselskiego. Ksiądz złożył mandat poselski w 1886 roku, ale przy nowych wyborach otrzymał go ponownie ogromną większością głosów. W 1890 r. został proboszczem w Radomyślu Wielkim i dziekanem dekanatu radomyskiego, a w 1893 r. w Gawłuszowicach. Powrócił do działalności politycznej kandydując do parlamentu wiedeńskiego, którego został posłem w latach 1891-1897 i ponownie w 1907 roku z okręgu Dąbrowa-Mielec. Zaraz po wyborach przystąpił do Stronnictwa Narodowo-Demokratyczego. W 1894 r. został kanonikiem honorowym kapituły tarnowskiej. Był obywatelem honorowym Tarnowa, Żmigrodu, Radomyśla i Ciężkowic.

Strona na Wikipedii
Artykuł na IPSB

Księstwo Warszawskie - piechota według Gembarzewskiego

 

Grenadier, woltyżer i oficer grenadierów. 
Mal. B. Gembarzewski.

Piechota wg. regulaminu z 1810 r. Od lewej: woltyżer w ubiorze paradnym, 
podoficer fizylierów, grenadier. Mal. B. Gembarzewski.

3 (?) Pułk Piechoty 1810-12 r. Od lewej: wyższy oficer w małym ubiorze, 
grenadier, woltyżer. Mal. B. Gembarzewski.

13 Pułk Piechoty (1812 r.). Od lewej: młodszy oficer w małym mundurze, oficer grenadierów (na drugim planie), grenadier, woltyżer. Mal. B. Gembarzewski.

poniedziałek, 3 listopada 2025

Polscy szwoleżerowie Gwardii Cesarskiej według Gembarzewskiego

 

Pułkownik szwoleżerów w ubiorze paradnym.
Mal. B. Gembarzewski. 


Od lewej: wyższy oficer i młodszy oficer szwoleżerów Gwardii Cesarskiej 
w ubiorach paradnych. Mal. B. Gembarzewski.

Młodsi oficerowie szwoleżerów.
Od lewej: ubiór paradny, ubiór polowy.
Mal. B. Gembarzewski.

Od lewej: oficer szwoleżerów w ubiorze polowym, trębacz.
Mal. B. Gembarzewski. 

Od lewej: wyższy oficer w małym mundurze, młodszy oficer w ubiorze balowym, oficer w ubiorze wyjściowym, młodszy oficer w ubiorze wyjściowym. Mal. B. Gembarzewski.

Od lewej: oficer w mundurze koszarowym, oficer w mundurze wyjściowym. 
Na drugim planie po lewej szwoleżer w mundurze koszarowym. 
Mal. B. Gembarzewski.

Od lewej: rzemieślnik pułkowy w mundurze wyjściowym, 
podoficer w surducie. Mal. B. Gembarzewski.

Szwoleżer w ubiorze paradnym.
Mal. B. Gembarzewski. 

Szwoleżer w ubiorze polowym.
Mal. B. Gembarzewski. 

Szwoleżer w mundurze polowym.
Mal. B. Gembarzewski. 

Patrol szwoleżerów.
Mal. B. Gembarzewski.

Trębacz w ubiorze paradnym.
Mal. B. Gembarzewski.

Kotlarz szwoleżerów.
Mal. B. Gembarzewski. 

piątek, 31 października 2025

Weterani Powstania Styczniowego

Weterani Powstania Styczniowego przed obrazem "Polonia" Jana Styki w Ratuszu we Lwowie. Fot. J. Kościesza - Jaworski (1912.

 

Lwowski nagrobek Katarzyny Jabłonowskiej

Lwów - katedra łacińska Wniebowzięcia NMP – nagrobek
Katarzyny z Ossolińskich Jabłonowskiej (1806).
Fot. J. Jaworski (1912).
 

Ksiądz Piotr Wawrzyniak

Ksiądz Piotr Wawrzyniak.
Źródło


Piotr Wawrzyniak (ur. 7 lutego 1849 w Wyrzece, zm. 9 listopada 1910 w Poznaniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, wielkopolski działacz społeczny, oświatowy i gospodarczy, patron Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych.
Od samego początku działalność ks. Wawrzyniaka daleko wykraczała poza zwykłe obowiązki duszpasterskie. Już w 1873 r. stanął na czele Towarzystwa Przemysłowego św. Wojciecha w Śremie (przewodniczył mu przez 26 lat, do 1899 r.), później przez cały rok (1900) był kuratorem Towarzystwa Przemysłowego w Mogilnie. Korzystając z pomocy ks. Augustyna Szamarzewskiego zreorganizował lokalną Kasę Oszczędności i Pożyczek w Śremie w Bank Ludowy oparty na nowoczesnych zasadach spółdzielczości. W tym samym roku został jego wicedyrektorem, a od 1876 r. dyrektorem. Bankiem Ludowym w Śremie kierował przez 20 lat do 1896 r., później aż do śmierci był prezesem jego Rady Nadzorczej. W 1878 r. tenże Bank wszedł w skład zarządzanego przez Szamarzewskiego Związku Spółek Zarobkowych. W 1887 r. Wawrzyniak stał się wicepatronem, a po śmierci Szamarzewskiego w 1891 r. patronem Związku. To wydarzenie sprawiło, że stał się działaczem na skalę całego zaboru pruskiego. Za jego kadencji uporządkowano system finansowy Związku, zaczęto wydawać czasopismo „Poradnik dla Spółek” (od 1893 r.) z rozwinięciem. Popierał też spółki parcelacyjne dążące do utrzymania ziemi w polskim posiadaniu oraz tzw. „Rolniki”, czyli spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu rolniczego. Za jego kadencji Związek rozszerzył działalność na Pomorze, Warmię, Mazury i Górny Śląsk.
Ks. Wawrzyniak brał udział w akcjach mających na celu szerzenie oświaty i kultury. W 1877 r. założył bibliotekę, która była oddziałem powstałego rok wcześniej Towarzystwa Oświaty Ludowej. W latach 1902–1910 kierował istniejącą do dzisiaj Drukarnią i Księgarnią św. Wojciecha w Poznaniu. Wcześniej w Śremie energicznie dbał również o tereny zielone. W latach 1893–1899 był prezesem Towarzystwa ku Upiększaniu Miasta.
Ks. Wawrzyniak angażował się też w działalność polityczną. W latach 1893–1898 był posłem do sejmu pruskiego (Landtagu). Z powodu zbyt słabej znajomości języka niemieckiego nie występował na posiedzeniach plenarnych, działał za to w poselskim Kole Polskim, w którym był jednym z dwóch sekretarzy. Przebywając w Berlinie, czynnie wspierał też w sprawach duchowych i organizacyjnych Polonię berlińską. W 1897 r. założył polskojęzyczny „Dziennik Berliński”.
Innym epizodem w działalności zagranicznej ks. Wawrzyniaka była wizyta w 1896 r. w USA, dokąd pojechał na I Polsko-Katolicki Kongres w Buffalo. Podczas wizyty odwiedził też ponad 30 parafii polskich parafii rzymskokatolickich w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Właściwym celem wizyty ks. Wawrzyniaka w USA było powierzenie mu przez Kongregację Rozkrzewiania Wiary w Watykanie, którą wtedy kierował kardynał Mieczysław Ledóchowski, poufnej misji nakłonienia członków Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego do powrotu na łono kościoła rzymskokatolickiego. Misja ta jednak nie zakończyła się sukcesem.


Ksiądz prałat, szambelan papieski  Leona XIII; Piotr Wawrzyniak.

sobota, 25 października 2025

Kamieniec Podolski

Kamieniec Podolski - Stary Zamek. 
Fot. M. Greim (ok. 1874).

Kamieniec Podolski - Nowy Zamek. 
Fot. M. Greim (ok. 1874).

Kamieniec Podolski - widok na twierdzę od południa 
(lata 70-te XIX wieku). Fot. M. Greim.

Kamieniec Podolski 1875 r. Widok od twierdzy 
na miasto. Fot. A. Engel.

czwartek, 23 października 2025

Pompy do osuszania bagień



Dwa typy pomp do osuszania bagien. Grafiki z "Recueil des planches du dictionnaire encyclopédique de l'art aratoire et du jardinage" (1802).

środa, 22 października 2025

Królestwo Polskie - Korpus Pociągu (transport wojskowy)

 

Królestwo Polskie - Korpus Pociągu. Od lewej: oficer niższy w surducie (1822-1826), oficer niższy w ubiorze zwyczajnym, żołnierz w ubiorze poza służbą (1826-1830). Mal. B. Gembarzewski.

Królestwo Polskie - oficer Korpusu Pociągu. 
Mal. B. Gembarzewski.

poniedziałek, 20 października 2025

Truskawiec

Truskawiec - willa "Pod Matką Boską" (1903).

Truskawiec - Nowe Łazienki (1904).

Truskawiec - Willa P. Schmeidrowej. 
Mal. T. Rybkowski (po 1909).

Truskawiec - willa "Arkadya" (ok. 1910).

Truskawiec - Willa "Grażyna". 
Mal. T. Rybkowski (1916).

 

sobota, 18 października 2025

Pompy

 

Pompa bezciśnieniowa z zastosowaniem "śruby Archimedesa".

Pompa do czerpania wody ze zbiornika. 

Grafiki z "Recueil des planches du dictionnaire encyclopédique de l'art aratoire et du jardinage" (1802).

piątek, 17 października 2025

Kraków - kościół Bożego Miłosierdzia

Kościół Bożego Miłosierdzia w Krakowie przy ul. Smoleńsk. 
Mal. B. Gąsiorowski (1855).

Michał Jan Heydenreich


Michał Jan Heydenreich (Heidenreich) ps. „Kruk” (ur. 19 września 1831 w Warszawie, zm. 9 kwietnia 1886 we Lwowie) – powstańczy generał w powstaniu styczniowym, podpułkownik armii carskiej. Pochodził z Warszawy, był synem spolonizowanego Niemca i Francuzki. Ukończył Nikołajewską Akademię Sztabu Generalnego w Sankt Petersburgu. W 1862 jako podpułkownik przeszedł do sztabu 2 Dywizji Kawalerii, stacjonującej w tzw. Kongresówce. Członek konspiracyjnego Koła Oficerów Polskich założonego przez Zygmunta Sierakowskiego w Sankt Petersburgu. Wszedł w skład Wydziału Wojny Komitetu Centralnego Narodowego.
Po wybuchu powstania, latem 1863 roku został mianowany naczelnikiem wojennym województw podlaskiego i lubelskiego. Podporządkował sobie mniejsze partie powstańcze. Jego oddział po przegraniu 24 lipca bitwy pod Kaniwolą, odniósł zwycięstwo w drugiej bitwie pod Chruśliną (4 sierpnia), 8 sierpnia rozbił w bitwie pod Żyrzynem rosyjski konwój poczty pieniężnej osłaniany przez 550 żołnierzy i 2 działa. Wziął licznych jeńców, zdobył przesyłkę pieniężną w wysokości 200 000 rubli (140 000). Było to największe zwycięstwo Polaków w tym powstaniu. Rząd Narodowy rozkazem dziennym nr 11 z 22 sierpnia 1863 mianował podpułkownika Heidenreicha generałem. 24 sierpnia poniósł klęskę w bitwie pod Fajsławicami. Po niepowodzeniach wycofał się do Galicji. Stanął na czele zgrupowania, które miało przebić się z Galicji, od strony Wołynia w lubelskie. Jednak już 1 listopada, wobec rozproszenia jego oddziałów pod Poryckiem, zaniechał przeprowadzenia tej operacji. Sam ze sztabem i małą eskortą Krakusów udał się w lubelskie. Tam zebrał rozproszone siły, które jednak 25 grudnia poniosły klęskę w bitwie pod Kockiem.
W trakcie reorganizacji wojska powstańczego przez Romualda Traugutta był przewidziany na dowódcę I korpusu, jednak wobec upadku powstania nie objął funkcji i wyjechał do Francji, a potem do Wielkiej Brytanii. Wziął udział w wojnie francusko-pruskiej 1870–1871. W 1872 został zainicjowany w paryskiej loży masońskiej. Wkrótce osiadł we Lwowie, gdzie prowadził warsztat rzemieślniczy. Tam też zmarł. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.
Zmarli powstańcy 1863 roku zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 roku Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Witold Moszyński

Portret Witolda Moszyńskiego z siostrą Antoniną 
z Moszyńskich Mińską. Fot. K. Beyer (ok. 1860).

Witold Moszyński (ur. 1831) – adwokat, prezes Trybunału Rewolucyjnego Warszawy w powstaniu styczniowym. Wyrokiem Audytoriatu Polowego skazany 15 maja 1865 na karę śmierci, zamienioną na 10 lat katorgi.

czwartek, 16 października 2025

Maneże (kieraty)

Maneż dolny z Fabryki M. Wolskiego.
"Encyklopedya Rolnicza, T. 7, Młocarnia - Nawozy" (1898).

Maneż na aparacie przewozowym.
"Encyklopedya Rolnicza, T. 7, Młocarnia - Nawozy" (1898).

Amerykański maneż deptakowy.
"Encyklopedya Rolnicza, T. 7, Młocarnia - Nawozy" (1898).

Panorama Poznania

Widok Poznania od południowego wschodu po 1830 r. 
Ryt. H. Mützel.
 

środa, 15 października 2025

Maria Piłsudska


Maria Piłsudska z Billewiczów (ur. 1842 w Adamowie, zm. 1 września 1884 w Wilnie) – matka Józefa Piłsudskiego.
Maria Billewicz urodziła się w Adamowie pod Teneniami, w ówczesnej guberni kowieńskiej, w rodzinie Antoniego Billewicza herbu Mogiła i Heleny z Michałowskich. Pochodziła z jednego z najznakomitszych rodów szlacheckich Billewiczów. Miała dwójkę rodzeństwa: brata (ojca Joanny Narutowicz) i siostrę Zofię Zubow z Billewiczów. W dzieciństwie przeszła operację biodra w Berlinie, przez co całe życie lekko utykała.
22 kwietnia 1863 w Teneniach wyszła za mąż za Józefa Wincentego Piłsudskiego. W posagu wniosła majątek odziedziczony po swojej matce Helenie z Michałowskich. Z Józefem Wincentym miała dwanaścioro dzieci.
Maria wpajała dzieciom patriotyzm, uczyła je polskiej literatury i historii. Nie zaniedbywała także innej edukacji: szwajcarska guwernantka uczyła dzieci francuskiego i niemieckiego. Maria widziała w swoich synach, szczególnie w Józefie bojowników o wolność Polski.

Artyleria inżynierowie Królestwa Polskiego

Królestwo Polskie - umundurowanie, uzbrojenie 
i wyposażenie Korpusu Artylerii i Korpusu Inżynierów
(między `1817-1830).
 

wtorek, 14 października 2025

Edward Raczyński


Edward Raczyński herbu Raczyński, hrabia (ur. 2 kwietnia 1786 w Poznaniu, zm. 20 stycznia 1845 w Zaniemyślu) – ziemianin wielkopolski. W swym majątku w Rogalinie zgromadził bardzo bogaty księgozbiór, po części pochodzący z zasobów bibliotecznych kasowanych przez władze pruskie zakonów. Księgozbiór ten stał się podstawą do utworzenia Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu (1829), której był fundatorem.
Raczyński był propagatorem oświaty higienicznej w Wielkopolsce. W 1831, po epidemii cholery, przywleczonej przez wojska rosyjskie do sąsiedniego Królestwa Polskiego, współfinansował założenie pierwszego wodociągu w Poznaniu. Dla upamiętnienia tego wydarzenia wzniósł (1841) pomnik Higiei autorstwa Alberta Wolffa (obecnie, po remoncie, przed Biblioteką Raczyńskich na pl. Wolności w Poznaniu).
Był autorem i wydawcą dzieł historycznych i źródłowych (m.in. Gabinet medali polskich... (tom 1-4, 1838-43), a także pionierem literatury krajoznawczej (Wspomnienia Wielkopolski, Dziennik podróży do Turcji odbytej w roku 1814).
Od 1827 członek warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Założył szkołę rolniczą w Jeżewie w pobliżu Śremu (1841). Wspierał finansowo pisarzy i uczonych, m.in. Adama Mickiewicza i Bronisława Trentowskiego.
Wspólnie z biskupem poznańskim, Teofilem Wolickim, był autorem koncepcji budowy tzw. Złotej Kaplicy w Katedrze Poznańskiej, do której sfinansował posągi Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Oskarżany, m.in. przez Kazimierza Szumana, o nieprawidłowości i malwersacje przy budowie kaplicy, popełnił samobójstwo, strzelając sobie w głowę z armatki wiwatówki na wyspie, nazwanej na jego cześć Wyspą Edwarda na Jeziorze Raczyńskim w Zaniemyślu. Grobowce Raczyńskiego i jego żony, Konstancji Potockiej znajdują się pod kościołem w Zaniemyślu.

Artykuł na Poznańskie Historie
Strona na Wikipedii