Jan Olrych Szaniecki (ur. 16 grudnia 1783 w Plewiskach, zm. 19 lutego 1840 w Paryżu) – polski adwokat i działacz polityczny, deputowany na sejm 1830–1831 roku z okręgu gminnego powiatu miechowskiego, minister sprawiedliwości w Rządzie Narodowym Królestwa Polskiego, twórca „Towarzystwa polepszenia bytu włościan”, autor „Pamiętników”.
Urodził się w rodzinie wielkopolskiego mieszczanina Wojciecha de Olrych i Franciszki Szmit[4]. Wcześnie osieroconym chłopcem zaopiekowali się krewni w Poznaniu. W 1805 ukończył szkołę średnią w Poznaniu i został powołany do wojska, służąc jako kanonier w korpusie artylerii stacjonującym w Warszawie. Po zakończeniu służby wojskowej w 1806, w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie odbył aplikację sądową i w 1808 rozpoczął pracę w wymiarze sprawiedliwości Księstwa Warszawskiego. Będąc świetnie zapowiadającym się prawnikiem, otrzymał nominację na sekretarza prokuratora generalnego Księstwa. W rok później uzyskał samodzielne stanowisko podprokuratora Trybunału Cywilnego w Poznaniu. Po pewnym czasie powraca do Warszawy, gdzie awansuje i przez krótki czas pełni funkcję zastępcy prokuratora generalnego przy stołecznym Sądzie Apelacyjnym. Pod koniec 1810 został wpisany na listę adwokatów przy tym sądzie i w krótkim czasie – jak sam wspomina w swoim „Pamiętniku” (1912) – zyskuje znaczne uznanie.
W 1825 r. został wybrany na przewodniczącego sejmowej komisji ds. cywilnych i kryminalnych. Głównym przedmiotem jego działania w parlamencie była kwestia włościańska. Jan Olrych Szaniecki zdecydowanie opowiadał się za uwłaszczeniem chłopów. Wspólnie z posłem Stanisławem Barzykowskim sprzeciwiał się uniemożliwieniu wykupu czynszów i dzierżaw. Sam już przed 1825 r. zniósł w swych majątkach pańszczyznę, zastępując ją czynszami i jako pierwszy nadał swym chłopom nazwiska. Na łamach „Dziennika Powszechnego Krajowego” i „Nowej Polski” wzywał do tego innych ziemian. W 1830 r. poruszył w sejmie sprawę uregulowania kwestii chłopskiej. Projekt dotyczył zniesienia pańszczyzny, nadania włościanom własności gruntu i założenia szkół wiejskich. Poruszony temat wywołał tumult w sejmie. Na forum sejmowym występował też w sprawie formy zawierania małżeństw i dopuszczalności rozwodów, będąc w tym względzie zwolennikiem rozwiązań francuskich zawartych w Kodeksie Napoleona. Sprawę stosunków między dworem a wsią widział następująco:
Ziemia narodu wolnego niewolniczemi rękami uprawiana być nie powinna. Polityka włościan pochodzi z winy dworu, że onym szlachetniejszych pobudek do żądania zapomożeń nie zostawia i do niegodnego zmusza podstępu. Dobro włościanina jest dobrem dworu. Polega ono na dobrowolnych, chętnych i przyjaznych wzajemnych stosunkach, a nie na przymusie".
W okresie Powstania listopadowego Szaniecki rozwinął w Izbie Poselskiej niezwykle żywą i zdecydowaną działalność. 6 stycznia 1831 w „Dzienniku Powszechnym Krajowym” opublikował artykuł „O celach i środkach rewolucji”. Przemawiając w sejmie za ustawą o uwłaszczeniu chłopów, mówił:
Odznaczmy sejm nasz teraźniejszy uchwałą niszczącą ostatni zabytek feudalizmu – pańszczyznę. Uchwała ta postawi Polskę na stopniu odpowiednim cywilizacji europejskiej, na stopniu szczęścia i swobód prawdziwej wolności. (...) Milion rąk podniesiemy ku obronie tej ziemi".
W trakcie obrad sejmowych Szaniecki zwalczał margrabiego Wielopolskiego, bezskutecznie sprzeciwiając się wybraniu go na posła.
W lutym 1831, gdy część posłów i senatorów opuszczała Warszawę, on pozostał w stolicy. Był aktywnym przeciwnikiem jakiegokolwiek porozumienia z carem Mikołajem I, sprzeciwiał się rozmowom kapitulacyjnym, wniósł też projekt ustawy o powołaniu pospolitego ruszenia. 8 września 1831, w dzień po kapitulacji gen. Jana Krukowieckiego, objął w ostatnim rządzie powstańczym tekę ministra sprawiedliwości. Tydzień później w Zakroczymiu wraz z Joachimem Lelewelem i Walentym Zwierkowskim opracował odezwę do ludów Europy – manifest do dalszej działalności powstańczo-rewolucyjnej.
Granice Królestwa Polskiego opuścił razem z ostatnimi oddziałami wojskowymi. W 1834 roku skazany przez władze rosyjskie na ścięcie za udział w Powstaniu Listopadowym.
Ten wybitny adwokat i patriota, zmarł w Paryżu na chorobę płuc 19 lutego 1840. Pochowany jest na Cmentarzu Montmartre.
