czwartek, 23 czerwca 2022

Karolina Nakwaska

Portret Karoliny Nakwaskiej. 
Ryc. z: "Tygodnik Ilustrowany" 1876, nr 19 s. 289.
 

Karolina z Potockich h. Pilawa Nakwaska (ur. 6 sierpnia 1798 w Prażmowie, zm. 27 września 1875 w Tours) – polska pisarka. Była córką Adama Potockiego i Marii Antoniny Rostworowskiej. 23 lipca 1815 we Lwowie wyszła za mąż za Aleksandra Starzeńskiego (zm. 1831). Krótko po narodzinach syna Franciszka Karolina postanowiła opuścić męża. Po uzyskaniu rozwodu, 19 września 1826 w Krakowie wyszła za mąż za Henryka Mirosława Nakwaskiego. 
Debiutowała w 1830 w Gazecie Polskiej omówieniem Mnicha Józefa Korzeniowskiego. W czasie powstania listopadowego zajęła się założeniem szpitala dla rannych i chorych, przebywała w tym czasie w Warszawie. Po klęsce powstania listopadowego zmuszona była wyjechać za granicę, wiosną 1832 dołączyła do męża w Dreźnie. Na Podolu resztki mienia Potockich zostały zasekwestrowane, skonfiskowano majątek męża w Kępie Polskiej, w 1834 udało się uzyskać paszport emigracyjny, który pozwalał udać się do kraju i zniszczony majątek ratować. W 1840 Karolina przyjechała do teściów a potem za ich staraniem uzyskawszy paszport do cesarstwa udała się na Podole. Nie udało się ocalić majątku Bilcze sprzedanego Sapiehom. Mieszkała w 1841 w Paryżu, następnie w Szwajcarii, gdzie w Genewie ukazał się jej Dwór wiejski (t. 1–3 1843–44), będącej jednocześnie wszechstronnym poradnikiem dla kobiet. W 1862 przeniosła się z mężem do Tours. 
Pisała dydaktyczne i umoralniające broszury i powiastki dla dzieci i dorosłych, najczęściej przerabiane z francuskiego. W latach 1860-65 współpracowała z Krakowskim Czasem.

Nekrolog Karoliny Nakwaskiej.

piątek, 17 czerwca 2022

Józef Kossakowski

Portret Józefa Kossakowskiego.
Mal. K. Wojniakowski (1794).

Józef Antoni Kossakowski herbu Ślepowron (ur. w 1772, zm. 28 października 1842 w Łukoniach) – generał wojsk francuskich, adiutant Napoleona I, przedstawiciel Litwy w jego sztabie, komendant 3. Brygady Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Urodził się w Marciniszkach na Litwie, był synem Antoniego (kasztelana inflanckiego) i Eleonory ze Straszewiczów. Kształcił się w szkole pojezuickiej pijarów w Wilnie. Nadano mu starostwa zasielskie, zasmudzkie i perebrudzkie. Jako chorąży 8. chorągwi I brygady kawalerii narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego wziął udział w kampanii wojennej wojny polsko-rosyjskiej 1792. Dzięki wsparciu stryja, hetmana Szymona, został awansowany na majora oraz mianowany dowódcą III brygady kawalerii narodowej. Po wojnie był podobno rozważany jako kandydat do stanu duchownego, miał zostać koadiutorem innego stryja, biskupa inflanckiego Józefa Kazimierza Kossakowskiego. W 1792 roku został wybrany konsyliarzem konfederacji generalnej litewskiej w konfederacji targowickiej.
Brał udział w insurekcji kościuszkowskiej, m.in. w obronie Wilna. Po upadku powstania przebywał przez kilka lat w Paryżu, następnie powrócił na Litwę, gdzie porządkował sprawy majątkowe i spadkowe. Po wkroczeniu wojsk napoleońskich na Litwę został mianowany generałem brygady w korpusie litewskim. Był adiutantem przy Sztabie Cesarskim i członkiem Gwardii Honorowej. 3 sierpnia 1812 otrzymał dowództwo pułku strzelców pieszych litewskich i z okręgu połockiego. Brał udział w kampaniach 1812, 1813 i 1814, m.in. w walkach pod Smoleńskiem, Możajskiem, Moskwą (29 września 1812 przez 3 dni był formalnym gubernatorem Moskwy) i Berezyną, następnie (jako adiutant przy dworze cesarskim) w bitwach pod Lützen, Spandau, Budziszynem, Dreznem, Lipskiem i Hanau. W 1814 na kilka miesięcy z działań wojennych wyłączyła go ciężka choroba. Po powrocie do sztabu Napoleona był świadkiem abdykacji cesarza w Fontainebleau (jako jedyny Polak obok Stanisława Wąsowicza). W 1814 otrzymał tytuł hrabiego cesarstwa francuskiego, był także kawalerem maltańskim. Po powrocie na Litwę zasłynął jako kolekcjoner pamiątek wojskowych i napoleońskich, w jego posiadaniu znajdował się m.in. mundur i włosy Napoleona. W parku przy swojej posiadłości w Łukoniach postawił pomnik swojemu koniowi, na którym odbywał kampanie u boku Napoleona. Zmarł 28 października 1842 w Łukoniach, został pochowany w Janowie (na Litwie).


Strona z "Dzieje porozbiorowe Narodu Polskiego", t.2, s. 207 (1904).

Józef Antoni Kossakowski.

Wojciech Chrzanowski

Wojciech Chrzanowski w mundurze generała armii Piemontu.

Wojciech Chrzanowski (ur. 14 stycznia 1793 w Biskupicach, zm. 26 lutego 1861 w Paryżu) – polski generał i kartograf, twórca pierwszej mapy ziem polskich w skali 1:300 000.
Służbę wojskową rozpoczął w 1810 roku w Warszawie jako artylerzysta. W 1812 został porucznikiem I klasy i wziął udział w inwazji na Rosję, uczestnicząc m.in. w bitwie pod Smoleńskiem. Ranny dostał się do rosyjskiej niewoli. W styczniu 1815 roku wstąpił do służby w armii Królestwa Polskiego.
W roku 1822 rozpoczął pracę nad stworzeniem mapy Królestwa Polskiego. Brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej w 1828 roku. W 1830 roku został nagrodzony Znakiem Honorowym za 15 lat służby.
Po wybuchu powstania listopadowego został członkiem dowództwa Twierdzy Modlin. 18 lutego 1831 roku w potyczce pod Miłosną ledwie uniknął śmierci – w momencie kiedy rozwijał mapę na stanowisku artylerii, przelatujący pocisk spalił mapę, a jego zranił. Po przejęciu dowództwa nad Armią Polską przez generała Skrzyneckiego został nominowany do stopnia pułkownika. Brał udział w zwycięskich w bitwach pod Wawrem i Dębem Wielkim, otrzymał awans do stopnia generała dywizji. Gubernator wojskowy Warszawy od 18 sierpnia do 6 września 1831. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari (Krzyżem Wojskowym Polskim).
W końcu 1831 roku po klęsce powstania wyemigrował do Paryża. Na emigracji, Chrzanowski został wysłany przez rząd angielski do Turcji. Do tego kraju podróżował trzykrotnie. W latach 1833 i 1836 badał tamtejsze stosunki i przedkładał rządowi brytyjskiemu projekty reform, głównie wojskowych. Podczas drugiego pobytu wstąpił do wojska tureckiego i zapoczątkował w nim zmiany organizacyjne, szkoleniowe i administracyjne. Za każdym razem pobyt jego trwał niespełna rok. W 1838 rozpoczął studia terenowe w Azji Mniejszej, Kurdystanie, Syrii i Mezopotamii w celu opracowania koncepcji obrony tych prowincji na wypadek wojny z Rosją. W Bagdadzie organizował korpus kawalerii arabskiej. Pod koniec 1840 powierzono mu dowództwo wojsk tureckich w Azji Mniejszej, lecz Chrzanowski, który nie chciał współdziałać z posiłkującą Turków Armią Rosyjską, podał się do dymisji. Plonem podróży generała Chrzanowskiego na Bliski Wschód były sporządzone przez niego mapy topograficzne Iraku i Kurdystanu.
Następnie wyjechał do Francji i brał czynny udział w życiu politycznym i działaniach militarnych Wiosny Ludów. W roku 1848 objął dowództwo nad armią Piemontu. Po klęsce pod Novarą w roku 1849 wrócił na stałe do Paryża, gdzie kontynuował pracę nad stworzeniem mapy Ziem Polskich w skali 1:300 000. Mapa została ostatecznie wydana w Paryżu w 1859 roku. Zmarł w roku 1861. Został pochowany na cmentarzu Montmartre.

piątek, 10 czerwca 2022

Helena Modrzejewska

Helena Modrzejewska podług fotografii Karolego i Puscha 
w Warszawie ("Tygodnik Ilustrowany" 1882 r.).

Helena Modrzejewska, także Helena Modjeska, właśc. Jadwiga Helena Chłapowska z domu Misel (ur. 12 października 1840 w Krakowie, zm. 8 kwietnia 1909 w Newport Beach) – polska aktorka specjalizująca się w rolach szekspirowskich i tragicznych (rola tytułowa w Marii Stuart Juliusza Słowackiego czy rola oszalałej Praksedy z Karpackich górali Józefa Korzeniowskiego); najwybitniejsza aktorka w historii teatru w Polsce.
Propagatorka twórczości Williama Szekspira (między innymi Lady Makbet, Ofelia i Julia). Zaliczana była do najpiękniejszych kobiet epoki. Matka inżyniera i konstruktora mostów Rudolfa Modrzejewskiego (Ralpha Modjeskiego).

Helena Modrzejewska w rolach: Ofelii (w Hamlecie Szekspira), 
Sary (w Salomonie Szymanowskiego), Maryi Stuart (w tragedyi Szyllera), 
Jadwgi (w dramacie Szujskiego). Rys. A. Regulski (1868 r.).

Helena Modrzejewska jako Małgorzata 
w spektaklu "Faust" (1869). Fot. W. Rzewuski.

Helena Modrzejewska (1870 r.). 
Fot. J. Mieczkowski.
Źródło

Portret Heleny Modrzejewskiej.
Fot. Scholl (ok. 1877).

Helena Modrzejewska w roli Kleopatry.
Fot. J. Mieczkowski 9ok. 1880).

Helena Modrzejewska. 
Fot. J. Sebald (1903).