czwartek, 21 października 2021

Warszawa - Nowy Świat (XIX - XX wiek)

Warszawa - Nowy Świat (fragment zachodniej pierzei). 
fot. K. Brander (ok. 1873). 
 

Warszawa - Nowy Świat na początku XX wieku.

Warszawa - Nowy Świat na początku XX wieku.


Warszawa - Nowy Świat na początku XX wieku. 
Pierwsza z prawej kamienica Artura Spitzbartha.

Warszawa - Nowy Świat na początku XX wieku.

Warszawa - Nowy Świat (po 1910).

Franciszek Salezy Lewental

Franciszek Salezy (Salomon) Lewental (ur. 22 lipca 1841 we Włocławku, zm. 23 września 1902 w Wiesbaden) - wydawca i księgarz warszawski. Pochodził z rodziny żydowskiej. Był synem Dawida, filozofa, pisarza i tłumacza, który tłumaczył Talmud na francuski oraz Bajki Krasickiego na hebrajski. Lewental odebrał wykształcenie w warszawskiej szkole rabinów, którą ukończył w 1856 roku i zaczął pracę w wydawnictwie Jana Glücksberga. W 1860 poślubił córkę swego pracodawcy Ernestynę (1831-1877). Po ślubie objął firmę zmarłego rok wcześniej teścia i zmienił jej nazwę na "Księgarnia Nakładowa S.Lewentala" i rozpoczął działalność wydawniczą. W 1862 założył "Kalendarz Ludowy" a trzy lata później tygodnik "Kłosy". W 1871 zaczął wydawać "Tygodnik Romansów i Powieści", a rok później, przy "Kłosach", książki pisarzy polskich i zagranicznych. Wydał niemal wszystkie dzieła Józefa Korzeniowskiego, Aleksandra Fredry, Władysława Syrokomli, Henryka Rzewuskiego, Teodora Tomasza Jeża, Michała Bałuckiego a także dziesięciotomowy wybór dzieł Kraszewskiego, 47 tomów Orzeszkowej i wiele innych. Część z nich stała się częścią "Biblioteki Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej". Redaktorami "Biblioteki" byli: Piotr Chmielowski i Fryderyk Henryk Lewestam. Redaktorką wydawanego w latach 1881-1882 czasopisma kobiecego "Świt" była Maria Konopnicka. W 1887 roku stał się właścicielem połowy udziałów "Kuriera Warszawskiego", które kupił od firmy "Gebethner i Wolff". Wydawnictwo Lewentala wydało również "Album" Jana Matejki z reprodukcjami drzeworytniczymi. Salomon Lewental ofiarował kaucję potrzebną do uwolnienia z więzienia pruskiego Józefa Ignacego Kraszewskiego. Udzielał się również społecznie działając w zarządzie Gminy Starozakonnych w Warszawie oraz będąc kuratorem szpitala żydowskiego. Był również członkiem komitetu synagogi na Tłomackiem, której był również fundatorem (wprowadził do niej język polski). Po śmierci pierwszej żony ożenił się po raz drugi w 1878 roku z Hortensją Bersohn (1856-1923), która była córką historyka sztuki i kolekcjonera Mathiasa Bershona. Żona uczyniła z domu Lewentalów jeden z ważniejszych salonów warszawskich. W 1902 roku małżeństwo przeszło na katolicyzm. Mieli pięcioro dzieci: syna i cztery córki. Pogrzeb Franciszka Lewentala odbył się 29 września 1902 a ciało złożono do grobu na Cmentarzu Powązkowskim.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Franciszek_Salezy_Lewental

niedziela, 17 października 2021

Helena księżna Sanguszkowa

Helena Sanguszkówna, niekiedy Helena Sanguszko[a] (ur. 1836, zm. 22 kwietnia 1891 w Krakowie) – polska księżniczka, działaczka społeczna, filantropka, członek założyciel Towarzystwa Tatrzańskiego.
Helena Sanguszkówna była protektorką i członkiem Lwowskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt, a także jednym z członków założycieli Towarzystwa Tatrzańskiego. Obok starosty tarnowskiego księcia Ludwika Łodzi Ponińskiego została matką chrzestną sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Tarnowie w 1883 podczas ceremonii z okazji dwusetnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej. Była także członkiem zwyczajnym Krakowskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt, w którym czynnie działała.
Księżniczka Sanguszkówna czynnie angażowała się w działalność społeczną, niosąc pomoc wielu biednym rodzinom. Założyła dwa zakłady dla sierot – jeden w Krakowie, a drugi w Tarnowie. W kwietniu 1879 roku wzięła udział w balu dobroczynnym w pałacu ministerstwa węgierskiego w Wiedniu, który wspólnie z arcyksięciem Ludwikiem Wiktorem rozpoczęła polonezem.
W 1884 wsparła Komitet Niesienia Pomocy Dotkniętym Powodzią w Zachodnich Powiatach Galicyi sumą 100 złotych reńskich.
W 1887 roku z jej inicjatywy powstało Stowarzyszenie pań dla ochrony krajowego przemysłu zawiązane wraz z innymi mieszkankami Krakowa (m.in. Pelagią Branicką, Cecylią Lubomirską, hrabiną Janową Tarnowską, Stanisławową Potocką i prezydentową Szlachtowską). Będąc jego przewodniczącą, wspierała krakowski przemysł, zachęcając rodaczki do zakupu lokalnych wyrobów. Wsparcie dla rodzimej gospodarki zamanifestowała m.in. podczas balu studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1887. Wywołała wielkie zainteresowanie, pojawiając się na nim w stroju uszytym w Polsce, a nie za granicą. Kreacja „bez paryzkich zbytków” spotkała się z powszechnym uznaniem, a obecność księżniczki przyczyniła się do jeszcze większego powodzenia balu. W 1888 wspólnie z paniami ze stowarzyszenia podjęła się sfinansowania kosztów przesyłki wyrobów użytkowych galicyjskich pracownic na glasgowską wystawę robót kobiecych.


Księżniczka Helena Sanguszkówna.
Mal. F. Winterhalter.

Helena Sanguszkówna

Portret księżniczki Heleny Sanguszkówny.
Fot. W. Rzewuski.

Helena Sanguszkówna (1879-85).