wtorek, 20 września 2022

Strzelcy konni Królestwa Polskiego według B. Gembarzewskiego

Królestwo Polskie - Pułk Strzelców Konnych Gwardii Królewskiej. Od lewej: oficerowie niżsi w mundurach wizytowym (1815-30), oficer niższy w mundurze paradnym (1815-19). Mal. B. Gembarzewski.
Królestwo Polskie - Pułk Strzelców Konnych Gwardii Królewskiej. Od lewej, niższy oficer w mundurze codziennym z lat 1824-26, oficer w surducie (1815-26). Mal. B. Gembarzewski.
Królestw Polskie - 1 Pułk Strzelców Konnych. Od lewej: szeregowy na warcie pieszej w mundurze paradnym (1819-24), wyższy oficer w surducie (1815-19), podoficer na warcie (1815-19). Mal. B. Gembarzewski.

Królestwo Polskie - 1 Pułk Strzelców Konnych. Od lewej: szeregowy w mundurze paradnym (1824-26), podoficer w mundurze codziennym (1815-26). Mal. B. Gembarzewski.

Królestwo Polskie - 2 Pułk Strzelców Konnych. Od lewej: trębacz w mundurze paradnym (1826-30), szeregowy w mundurze paradnym (1827-30). Mal. B. Gembarzewski. 

Królestwo Polskie - 3 Pułk Strzelców Konnych. Od lewej: szeregowy w mundurze paradnym na warcie pieszej (1827-30), oficer w płaszczu i furażerce (1829-30), szeregowy w kitlu, szeregowy w munndurze codziennym (1826-30). Mal. B. Gembarzewski.

Królestwo Polskie - 4 Pułk Strzelców Konnych 1827-30. Od lewej: szeregowy na wedecie, szeregowy na warcie. Mal. B. Gembarzewski.

czwartek, 8 września 2022

Zygmunt Gloger

Portret Zygmunta Glogera.
Mal. K. Miller. 
Zygmunt Gloger - etnograf, folklorysta, krajoznawca, archeolog i historyk. Używał pseudonimów i kryptnimów: A.R.; A.Z.; Cygan Seweryn; Edmund Zaręba; G.; Gl.; Glo.; Glo.Zyg. Hr.; Hreczkosiej; Kazimierz Pruski; Ks.Grz.; L.; N.N.; Podgórzanin; Podlasianin; Pruski; Rolnik; Wieśniak, Wieśniak z Zawiśla; X.; Z.;Z.G.; Z.Glo.; Ziemianin; Zyg.; Zyg... Glo...
Urodził się 3 listopada 1845 r. w Kamionce Podolskiej (powiat augustowski). Od 1858 uczęszczał do szkoły w Warszawie, w 1867 ukończył Szkołę Główną. W Warszawie przebywał pod opieką Juliana Bartoszewicza (historyka, literaturoznawcy, współpracownika "Biblioteki Warszawskiej", autora wielu - przede wszystkim biograficznych haseł Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbranda, a także przeznaczonej dla młodzieży Historii literatury polskiej). Bartoszewicz a także Józef Ignacy Kraszewski (przyjaźniący się z ojcem) wywarli niemały wpływ na kształtowanie jego zainteresowań. 
W roku 1867 pracami etnograficznymi (Kilka słów o podaniach z okolic Tykocina; Kupalnocka. Stary zwyczaj palenia Sobotek pod nazwą Kupalnocki) rozpoczął współpracę z "Biblioteką Warszawską"; w 1868 rozpoczął studia na Uniwersytecie w Krakowie, zajmując się przede wszystkim historią i archeologią. Tam zetknął się z Wincentym Polem, który zachęcił go do prac badawczych w terenie, o jego zainteresowaniach etnograficznych zadecydowały także kontakty z Oskarem Kolbergiem.
W 1872 zamieszkał w majątku rodzinnym w Jeżewie, gdzie gromadził zbiory archiwalne, archeologiczne oraz kompletował bogatą bibliotekę. Utrzymywał rozległe kontakty praktycznie ze wszystkimi ówczesnymi uczonymi, parającymi się humanistyką. W 1883 roku ożenił się z Aleksandrą Jelską; odbywał wędrówki etnograficzne i archeologiczne po ziemiach Polski i Litwy, był zasłużonym działaczem na polu oświaty rolniczej; członek Komisji Historii Akademii Umiejętności w Krakowie, radca Komitetu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Warszawie oraz pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
Pod koniec życia zamieszkał w Warszawie, tam zmarł 16 sierpnia 1910. Swoje zbiory gromadzone w ciągu lat 40 (a niemało tu było unikalnych starodruków) zapisał w testamencie Towarzystwu Etnograficznemu, Towarzystwu Krajoznawczemu i Towarzystwu Bibliotek Publicznych w Warszawie oraz Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.
Uwieńczeniem dorobku Glogera była Encyklopedia staropolska (tomy 1-4 1900-1903, wielokrotnie wznawiana - od roku 1958 w podobiźnie fototypicznej) - nadal nieoceniony przewodnik po kulturze staropolskiej, z powodzeniem uzupełniający Encyklopedię staropolska Aleksandra Brücknera. To dzieło Glogera, przygotowane rzetelnie w oparciu o niejednokrotnie dzisiaj już nieistniejące źródła historyczne, poprzedza znamienne motto: "Obce rzeczy wiedzieć dobrze jest - swoje obowiązek". Wśród wielu prac etnograficznych Glogera szczególne miejsce zajmują Starodawne dumy i pieśni (1877); Kujawiaki, mazurki, wyrwasy i dumki pomniejsze (1879); Baśnie i powieści (1879, później wielokrotnie wznawiane) oraz Pieśni ludu (1892 z opracowaniem muzycznym Zygmunta Noskowskiego). Znakomitą formą popularyzacji wiedzy etnograficznej jest chociażby Rok polski w życiu, tradycji i pieśni (1900).
Wśród jego prac krajoznawczych na pierwsze miejsce wysuwa się zbiór szkiców Dolinami rzek z przedmową Elizy Orzeszkowej; zaś wśród prac historycznych niepoślednie miejsce zajmuje Geografia historyczna ziem dawnej Polski (1900).

Strona na Wikipedii
Artykuł na lomza.friko
Artykuł na dzieje.pl
audycja na Polskie Radio
Artykuł na Jura-Pilica
Dzieła Glogera na Polonie

Zygmunt Gloger (ok. 1880).

poniedziałek, 5 września 2022

Drewniany Wiśnicz według Jana Matejki

Domy drewniane w Wiśniczu przed pożarem z 3 lipca 1863 r.
Ryt. J. Schubeler według rysunku J. Matejki. 


Domy drewniane w Wiśniczu przed pożarem z 3 lipca 1863 r.
Ryt. F. Zabłocki według rysunku J. Matejki. 

Wiązania podpory dachowej z Wiśnicza przed pogorzelą.
Ryt. F. Zabłocki według rysunku J. Matejki. 

Domy drewniane w Wiśniczu w czasie deszczu.
Ryt. F. Zabłocki według rysunku J. Matejki.

sobota, 3 września 2022

Agenor Romuald Gołuchowski

Agenor Romuald Gołuchowski.
Fot. W. Rzewuski (ok. 1865).

Agenor Romuald Onufry Gołuchowski herbu Leliwa (ur. 8 lutego 1812 w Skale, zm. 3 sierpnia 1875 we Lwowie) – arystokrata polski, galicyjski hrabia, austriacki polityk konserwatywny, minister spraw wewnętrznych Austrii w latach 1859–1861, namiestnik Galicji w latach 1849–1859, 1866–1868 oraz 1871–1875 i I ordynat na Skale. 
Od 15 stycznia 1849 roku jako namiestnik cesarski w Galicji lojalnie współpracował z władzami austriackimi, dbając o interesy ziemiaństwa. Jako lojalny poddany cesarza wyraził się słowami „Panowie, nie znam żadnej narodowości”, co jednak dotyczyło również Niemców. Prowadząc walkę o język wykładowy w szkołach, godził się na ustępstwa na rzecz niemczyzny w Galicji zachodniej w zamian za równorzędne z ukraińskimi prawa języka polskiego we wschodniej części kraju. Zarzucano mu karierowiczostwo, chęć dorobienia, określano go nawet jako renegata, nie orientując się w jego starciach z niemiecką administracją (Bachem, Hammersteinem i wiceprezydentem namiestnictwa Kalchbergiem) i nie zauważając początkowo postępującej polonizacji ośrodków władzy w Galicji. Dzięki kontaktom z bratem cesarza Karolem Ludwikiem udało mu się przeforsować budowę linii kolejowej z Wiednia do Lwowa, zwanej wówczas Carl Ludwig Bahn. Przeciwnik podziału kraju na część polską i rusińską oraz wprowadzenia kurii narodowych w wyborach do Sejmu Krajowego, proponował Ukraińcom używanie alfabetu łacińskiego. 
Po zniesieniu pańszczyzny powołał komisje do szacowania wartości odszkodowań, egzekwował podatek indemnizacyjny i zachował zarówno dotychczasowe prawo propinacji, jak i serwituty. Z jego inicjatywy zbudowano we Lwowie wyższą szkołę realną, szkołę handlową i przemysłową, gimnazjum polskie i szkołę ogrodniczą z ogrodem botanicznym, a także w Brodach, Tarnopolu, Samborze i Stanisławowie.
Jako austriacki minister spraw wewnętrznych od 1859 roku rugował wpływy biurokracji niemieckiej. Uzyskał cząstkowe uprawnienia dla języka polskiego w sądach i urzędach. Jako minister stanu był wykonawcą tzw. dyplomu październikowego z 1860 roku, autorstwa konserwatystów węgierskich. Będąc namiestnikiem po raz drugi, w ciągu roku oczyścił Galicję z niemieckiej biurokracji, oddając administrację w ręce szlachty. W ostatnim okresie swoich rządów, po 1871 roku, poświęcił więcej uwagi administracji i wprowadzaniu w życie ustaw sejmowych: szkolnej, drogowej, wodnej i hodowlanej. Równolegle sprawował stanowisko prezydenta c. k. Krajowej Dyrekcji Skarbu, protektora Krajowego Towarzystwa Gospodarczego. Otrzymał tytuły c. k. rzeczywistego tajnego radcy, c. k. podkomorzego (1845). Pilnując zawsze interesów materialnych ziemiaństwa, doprowadził do końca likwidację serwitutów i poparł korzystną dla dworów ustawę o wykupie propinacji w 1875 roku. Przyczynił się do ufundowania Akademii Umiejętności w Krakowie i Politechniki Lwowskiej.



Agenor Romuald Gołuchowski.
Lit. E. Kaiser.
Źródło

Agenor Romuald Gołuchowski.
Fot. W. Rzewuski (ok. 1875).
Źródło

Królestwo Polskie - strzelcy piesi według B. Gembarzewskiego

Strzelcy piesi. Od lewej: trębacz tyralierów (1 kompanii woltyżerów) w mundurze pełnym letnim (1819-22), oficer niższy w mundurze paradnym (1815-22), strzelec 2 batalionu (1815-22). Mal. B. Gembarzewski. 

Strzelcy piesi. Od lewej: podoficer karabinierów w ubiorze zupełnym zimowym (1819), oficer wyższy w ubiorze służbowym (1819-1826), dobosz w ubiorze zupełnym (1819-1822). Mal. B. Gembarzewski.




1 Pułk Strzelców Pieszych. 
Od lewej: dobosz, młodszy oficer i strzelcy.
Mal. B. Gembarzewski.

Strzelcy piesi. Od lewej: karabinier 2 kompanii w płaszczu (1826-27), dobosz 2 batalionu (1828-30), muzykant w mundurze paradnym (1828-30). Mal. B. Gembarzewski. 

Poczet sztandarowy strzelców pieszych (1828-30).
Mal. B. Gembarzewski.

Podoficer i szeregowi strzelców pieszych 
w mundurach codziennych. 
Mal. B. Gembarzewski. 

Strzelcy piesi. Od lewej: szeregowy w płaszczu (1823-1828), karabinier w ubiorze zupełnym letnim (1828 - 1830), oficer niższy w surducie (1829-1839), woltyżer 1 batalionu w ubiorze zupełnym (1828-1830). Mal. D. Gembarzewski.


Strzelcy piesi w marszu (1827-30).
Mal. B. Gembarzewski.

piątek, 2 września 2022

Królestwo Polskie -Kwatermistrzostwo Generalne, komendanci placu, gewaltygierowie, oficerowie na reformie


Kwatermistrzostwo Generalne - od lewej: oficer niższy w mundurze paradnym 1820-26, konduktor w mundurze paradnym  1819-24. Mal. B. Gembarzewski. 

Od lewej: oficer wyższy Kwatermistrzostwa Generalnego linii z lat 1815-20, oficer wyższy w mundurze służbowym z lat 1820-26, oficer wyższy Kwatermistrzostwa Generalnego Gwardii 1828. Mal. B. Gembarzewski. 


Oficer Kwatermistrzostwa Generalnego (1826-30).
Mal. B. Gembarzewski.

Od lewej: komendant placu - oficer wyższy jazdy linii w mundurze paradnym z lat 1825-26, adiutant placu 1825, adiutant placu 1828. Mal. B. Gembarzewski. 

Od lewej: adiutant placu i gewaltygier (1826-30).
Mal. B. Gembarzewski.

Od lewej: gewaltygier - oficer niższy jazdy z 1825, gewaltygier - oficer wyższy piechoty linii 1815-26, gewaltygier - oficer wyższy piechoty linii 1815-25. Mal. B. Gembarzewski. 

Oficerowie na reformie - od lewej: oficer wyższy piechoty z lat 1815-26, oficer niższy jazdy z lat 1815-26. Mal. B. Gembarzewski. 

Oficerowie na reformie - od lewej: oficer niższy jazdy z lat 1826-30, oficer wyższy piechoty 1826-30, oficer wyższy jazdy z lat 1829-30. Mal. B. Gembarzewski.

Oficer jazdy poza służbą czynną (1815-1826). 
Mal. B. Gembarzewski.